'Hadden die woorden maar nooit in het evangelie gestaan!’ schreef ds. Nico ter Linden. Ook in het lijdensverhaal staan woorden die christenen aan hebben gezet tot negatieve uitingen ten opzichte van het Joodse volk. Hoe lezen en begrijpen wij de Bijbel?

Door: Jacco Overeem

Woorden hebben kracht
Het waren de woorden van een bezoeker aan Yad Vashem, het monument en herinneringscentrum voor de zes miljoen omgekomen Joden in de Tweede Wereldoorlog: ‘En dat allemaal omdat ze geroepen hebben: ‘Zijn bloed kome over ons en over onze kinderen!’

Woorden hebben kracht. In het Duits wordt wel gesproken over de ‘Wirkungsgeschichte’ (de werkingsgeschiedenis) van een bijbelgedeelte of een bijbeltekst. Hoezeer deze uitdrukking van toepassing is, blijkt wel uit deze tekst uit het lijdensverhaal. Zo zei Maarten Luther in een preek over de uitroep in Matteüs 27:25: ‘Ook vandaag de dag nog, nu al bijna 1500 jaar lang, zitten zij in hun ellende en hebben nergens een blijvende stad. De joden gaan vandaag nog gebukt onder het bloed van Christus, dat zal ze uiteindelijk ook in de hel neerdrukken.’ 

Lees hier verder.

Bron: PKN | Foto: Pixabay

Soms krijg je als columnist het materiaal zomaar in de schoot geworpen. Gefundenes Fressen, zouden onze oosterburen zeggen. Dat gaat erin als koek. Neem de actie van opperrabbijn Jacobs en Roger van Oordt. Vandaag vergadert de synode en dat leek de genoemde heren het ideale moment om aandacht te vragen voor Israël. Gewoon, een simple banner. Geen horde schreeuwende leasedemonstranten of andere inhuurkrachten die veel vinden maar weinig weten, maar twee zwijgende mannen (die heel veel weten), met de oproep Israël vooral niet te vergeten.

Door: Piet van Midden

Israël? De kerk? Hebben die dan wat met elkaar? Ze hebben in elk geval dezelfde wortels en daarmee houdt het voor velen ook al gauw op. In de fase van de opbouw van de staat was de relatie bepaald inniger. Toen was Israël nog volk van God. ‘t Kan verkeren.

Nu veel Joden en christenen de ‘relatie’ voor gezien houden, trekken Jacobs en Van Oordt aan de bel. Het is er wel eens ruiger aan toeggegaan. Ik herinner me de actiegroep Synoodkreet uit, ik meen, de jaren ’60, die de braaf vergaderende mannenbroeders met borden en een spandoek herinnerde aan dreigend oorlogstuig. Nu niets van dit alles: twee veelzeggend zwijgende mannen. Maar u begrijpt: dat kán gewoon helemaal niet. Het idee dat voor de Visienota over Kerk en Israël onvoldoende tijd zou overblijven! Het etablissement ‘De Werelt’ - vroeger heette het ‘Blije Werelt’, maar van die blijdschap is niet veel meer over - kende na overleg onmiddellijk haar taak en liet beide mannen onverlaten hun biezen pakken. Gehoorzaam als ze zijn, verplaatsten zij hun ondermijnende activiteiten naar buiten de poort en zwegen verder. De Werelt had het nakijken.

Tenminste, ik zou: ‘Ze leefden lang en gelukkig’ kunnen aanheffen, ware het niet dat nu de politie gebeld werd. De opperrabbijn was inmiddels vertrokken naar een begrafenis en Van Oordt hield pal stand. De politie kon niet veel uitrichten tegen zijn persoonsbewijs als honorair consul van de staat Israël. Ook Van Oordt vertrok. Moraal van dit verhaal: lees alle borden. Achter de rug van rabbijn Jacobs staat een bord, met het opschrift: ‘Betreden op eigen risico'. Een goed advies aan synodeleden. Dat lesje hebben we van Van Oordt en de rabbijn geleerd.

Piet van Midden is voorzitter van het OJEC

In de 20ste eeuw zijn er ingrijpende gebeurtenissen geweest die de houding binnen de kerk ten opzichte van Israël ingrijpend veranderden. In veel kerken besefte men welk kwaad de vervangingstheologie had aangericht en zocht men naar een andere houding. In die sfeer is in 1963 Nes Ammim ontstaan als christelijke presentie in de Joodse staat. Het doel was tweeërlei: bijdragen aan de economische ontwikkelingen in de jonge staat Israël èn kennis opdoen van en leren van het levende Jodendom.

Door: Gerard Geitenbeek

De start was niet onomstreden, er was fel verzet vanuit de Joodse hoek vanwege alle bittere ervaringen met het christendom in de afgelopen 20 eeuwen. Men vreesde weer bekeringsdrang en pas na een duidelijk statement dat men niet uit was op zending onder de Joden keurde de Knesset de stichting van Nes Ammim goed en kon het dorp van start in Galilea.
Rabbijn Keller, één van de felste tegenstanders, kwam in die dagen veelvuldig langs om te controleren of Nes Ammim zich aan die belofte hield. Gaandeweg ontdekte hij dat het hier inderdaad om een veranderde houding ging en werd hij van bestrijder tot vriend van Nes Ammim. Daarmee was ook de weg geopend voor de levende ontmoeting, voor het gesprek tussen kerk en Israël. Talloze vrijwilligers hebben sedertdien kennis kunnen maken met het levende Jodendom en dat heeft hun verdere leven gestempeld.

Die ontmoeting gaat door tot op de dag van vandaag. Nog steeds is het studieprogramma een belangrijk onderdeel tijdens het verblijf van de vrijwilligers. Naast kennismaking met het Joodse geloof gaat het uiteraard ook om kennismaking met de complexe Israëlische samenleving. Ook dat is een leerproces, want vanuit de Nederlandse samenleving lijkt het allemaal zo simpel te zijn en vliegen de oordelen je om de oren. Maar als je in Israël zelf bent en je hoort de verhalen van verschillende kanten dan realiseer je je dat het allemaal zo anders is en je je beter van een oordeel kunt onthouden.

Daarmee heeft Nes Ammim zich een unieke plaats verworven in de Israëlische samenleving. Vanuit de veranderde houding die hier zichtbaar is geworden ontstonden er nieuwe mogelijkheden om bij te dragen aan de ontwikkeling van de jonge staat. Het zijn geen wereldschokkende dingen die er gebeuren, het zijn kleine stapjes. Maar zoals een plakkaat in Nes Ammim als veel kleine mensen, op veel manieren kleine stapjes zetten dan wordt het aangezicht van de wereld anders.

Door de unieke plek die Nes Ammim mag innemen is het een ideale plek voor dialooggroepen in Israël om elkaar daar te ontmoeten. Jonge mensen, oude mensen, onderwijzers, vrouwengroepen, vele hebben Nes Ammim ontdekt als een plek waar je met elkaar over de problematiek kunt spreken en naar elkaars verhaal kunt luisteren. Wederzijds kunnen zo vooroordelen worden opgeruimd. Naast bestaande dialooggroepen die Nes Ammim hebben gevonden, zijn er nu ook twee mensen in dienst, een Joodse en een Arabische Israëli, die samen activiteiten ontwikkelen om mensen uit verschillende groepen bij elkaar te krijgen. Uit de reacties van de deelnemers en het uitbreiden van de diverse activiteiten, blijkt dat Nes Ammim nog steeds zo een zinvolle bijdrage kan leveren aan de ontwikkeling van de staat Israël.

Gerard Geitenbeek is bestuurslid OJEC namens Nes Ammim

‘Wat zie je, Jeremia?’ 

‘Ik zie een maqqeel shaqeed, een amandeltwijg.’ 

‘Goed gezien, want ik ben klaarwakker over mijn woord, om dat te doen.’ 

Woorden uit het roepingsvisioen van de profeet Jeremia. Zo op het eerste gezicht ontgaat het verband je. Wat heeft klaarwakker, waakzaam zijn, met een amandel te maken?  De Hebreeuwse tekst maakt het glashelder: ‘Je ziet een shaqeed, Jeremia, een amandel, want shoqeed ben ik, waakzaam, om uit te voeren wat ik heb gezegd.’

Hoe komt die amandelboom eigenlijk aan de naam shaqeed, de ‘wakkere’? Heel eenvoudig: hij is de eerste die in het vroege voorjaar bloeit. De amandel is dus de meest wakkere. Zijn witte pruik siert in februari het landschap in Israël. Het plaatje bij deze column laat niets te raden over: een witte kruin. Daarom staat de amandel ook voor de ouderdom. ‘Als de amandelboom bloeit’  lezen we in Qohelet/Prediker 12:5. Dat betekent: ‘ Als je haar wit wordt’, ofwel: ‘als je oud wordt.’

Waakzaam zijn: het is een gedrag dat we ook bij het OJEC elke keer weer moeten aanscherpen. Wat in Frankrijk gebeurt, kan (en zal) ook bij ons gebeuren. Joden die boodschappen doen en in de winkel aangevallen worden, joodse kinderen die bont en blauw thuiskomen. Geen land in Europa herbergt zoveel joden als Frankrijk. In geen Europees land is de emigratiedruk zo groot. Gelukkig is er een land om naar uit te wijken. Het zou er in de jaren ’30 van de vorige eeuw toch allemaal anders hebben uitgezien, als er een joodse staat was geweest. 

Maar als je niet op ‘aliyah wilt of kunt? Daarin zijn wij medeverantwoordelijk. En dat begint bij waakzaam zijn, letten op al die kleine signalen die verwijzen naar antisemitisme en antizionisme. Wees wakker!

Piet van Midden