Een opvallende aanpak van kwetsende en discriminerende spreekkoren in stadions vindt plaats in Utrecht. 

In veel stadions zijn dit soort spreekkoren regelmatig te beluisteren. Clubs en KNVB proberen dit op allerlei manieren te bestrijden maar dit heeft nog niet een succesvolle aanpak geleid. In Utrecht wordt men nu voorzichtig optimistisch.

Want ook de plaatselijke FC kent dit probleem. In 2015 stuurde een Utrechtse, joodse, burger een brief aan de burgemeester. Zij uitte haar frustraties over de spreekkoren over Joden en wilde dat club en gemeente meer zouden doen om dit tegen te gaan.

In datzelfde jaar organiseerde de Anne Frank Stichting een internationale conferentie over antisemitisme in het betaald voetbal. Het is een internationaal probleem. Eén van de uitkomsten van de conferentie was ‘dat de rol die supporters kunnen spelen vaak onderschat wordt door de betreffende voetbalinstanties, mede doordat zij vaak slechts worden gezien als de veroorzaker van het probleem. Supporters worden alleen neergezet als het probleem en niet gezien als deel van de oplossing.’ (Anne Frank Stichting)

Nadat eerst Feijenoord dit signaal had opgepakt, is er in het afgelopen voetbalseizoen ook bij FC Utrecht een pilotproject gestart met als naam ‘ZijaanZij’, met inzet van FC Utrecht, de gemeente Utrecht, Jongerenwerk Utrecht, de Anne Frank Stichting, Fort van de Democratie en enkele vrijwilligers. Doel is de kwetsende spreekkoren te voorkomen en daardoor de sfeer in het stadion te verbeteren.

In het ZijaanZij-project werkt men aan preventie van kwetsende spreekkoren tijdens de voetbalwedstrijden. Door een educatief dagprogramma te doorlopen worden supporters bewust van de kwetsende kracht en effect op andere supporters. Deelnemers zijn voetbalsupporters van allerlei leeftijden met én zonder stadionverbod. Tijdens de dag wordt de thematiek vanuit verschillende invalshoeken belicht, komen de supporters in gesprek met Joodse FC Utrecht-supporters en spreken ze met elkaar over hun clubliefde, discriminatie en over vooroordelen. Afgelopen seizoen hebben 24 supporters van FC Utrecht deelgenomen.

De dag begint met een ontvangst in het stadion. De gespreksleider gaat met hen in gesprek over wat de club en hun supporterschap voor hen betekent en vertelt dat de dag in het teken zal staan van hun club FC Utrecht en de geschiedenis van zowel de club als de stad.

Daarna gaan ze met een busje naar het Joods monument bij het voormalige Maliebaanstation, de plaats vanwaar ruim 1200 Joodse Utrechters op transport werden gesteld. Daar vertelt een Joodse supporter wat voor gevoelens de kwetsende- en vooral antisemitische spreekkoren bij hem teweegbrengen. Dit zijn momenten met grote impact. Vooral het feit dat een medesupporter vanwege de spreekkoren heeft besloten zijn seizoenkaart in te leveren, maakt diepe indruk. 

Het programma wordt vervolgd in het Fort van de Democratie, een educatiecentrum in één van de oude forten van Hollandse Waterlinie, waar men specifiek voor jongeren, een programma over vrijheid en democratie heeft ontwikkeld. Dit is de plaats waar de supporters met elkaar in gesprek gaan over de betekenis van een vrije samenleving.

De dag wordt afgesloten in het stadion waar een speler of bestuurder van FC Utrecht hen o.a. voorhoudt welke schade zij de club met hun spreekkoren berokkenen.

Na 3 bijeenkomsten met steeds verschillende supporters is de gezamenlijke conclusie dat de pilot zeer succesvol is verlopen. De supporters reageren tijdens en na de dag met enthousiaste- en ontroerende uitspraken waaruit blijkt dat zij zich bewust zijn geworden van de kwetsende aard van spreekkoren, waarmee ze ook andere FC Utrecht supporters raken en zelfs uit het stadion weren.

Uiteraard kan dit project niet voorkomen dat er nog kwetsende spreekkoren zullen zijn in en rond het stadion. Wel kan dit project preventief bijdragen aan het verminderen van kwetsende spreekkoren. Op zijn minst zorgt het project bij de deelnemers voor bewustwording en meer begrip voor andere mensen die spreekkoren als kwetsend ervaren. Alle reden om dit project dit seizoen voort te zetten.

E. Schwarz

(met dank aan Jongerenwerk Utrecht voor het gebruik van de evaluatie)